اختراع بهینه سازی و تکثیر موسیر بومی از طریق کشت بافت

به گزارش پایگاه خبری عصر تفکر، ابوالفضل حاجی حیدر و سمیه قادر مرزی از اعضای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی کشاورزی-علوم باغبانی گرایش بیوتکنولوژی و ژنتیک مولکولی محصولات باغبانی این دانشگاه موفق به ثبت اختراع خود در زمینه بهینه سازی و تکثیر موسیر بومی از طریق کشت بافت و تولید انبوه این گیاه برای نخستین بار در کشور شدند.

عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در گفتگو با خبرنگار عصر تفکر در توضیح این اختراع خود گفت: موسيرAllium stipitatum گیاهی تک لپه از تيره نرگس Amaryllidaceae و جنس آلیوم يکي از مهم ترين و اقتصادی ترين سبزی ­های پیازی در ايران است، اين گونه خوراکی بوده و از خصوصيات دارويي بسيار مهمي برخوردار است. استفاده از کشت بافت به منظور تکثیر انبوه و تولید تجاری گیاه موسیر بومی ایران تاکنون گزارش نشده است.

سمیه قادر مرزی افزود: در این پژوهش روش تکثیر درون شیشه ای کارآمد به منظور تکثیر گونه A. stipitatum از طریق تکثیر صفحه پایگاهی پیاز بررسی شد و در ابتدا ریز نمونه های صفحه پایگاهی پیاز به منظور استقرار بر روی دو محیط کشت MS و ½MS با غلظت های مختلف هورمون های BA و NAA و IAA و زغال فعال کشت شدند.

او درباره نتایج به دست آمده گفت: نتایج نشان داد بیشترین تعداد ساقه (۴,۶۶) در محیط کشت حاوی یک میلی گرم در لیتر هورمون BA به همراه ۰.۵ میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد و همچنین بیشترین رشد طولی ساقه ها (۶.۳۲ سانتی متر) در تیمار هورمونی حاوی ۲ میلی گرم در لیتر BA و یک میلی گرم در لیتر NAA مشاهده شد. بیشترین تعداد ریشه ها (۱.۶۶) و همچنین بیشترین طول ریشه ها (۲.۵۵ سانتی متر) در تیمار هورمونی حاوی یک میلی گرم در لیتر IAA به همراه یک گرم بر لیتر زغال فعال به دست آمد. به منظور سازگاری گیاهان از تیمارهای مختلف کوکوپیت، پرلیت و پیت موس استفاده شد که تنها ۶۰ درصد گیاهان کشت شده در تیمارهای کوکوپیت، پرلیت و پیت موس با نسبت های (۱:۱:۱ و ۱:۲:۱) زنده ماندند و به گلخانه انتقال و به طور طبیعی در گلخانه رشد کردند. این پژوهش می تواند راهگشایی برای تکثیر سریع این گیاه در حال انقراض باشد.

دیگر عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج نیز با تأیید این مطالب اظهار کرد: گونه (Allium stpitatum)  ثبت شده در این اختراع از لحاظ ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیکی تفاوت های قابل توجهی با گونه (Allium hirtifolium Boiss.)  دارد.

ابوالفضل حاجی حیدر ادامه داد: ریشه یابی تفاوت دو گونه A. stipitatum و A. hirtifolium Boiss.، تفاوت در ساقه و تخمدان و معنی لاتین آن است که در گونه A. stipittum (stipitatum)  تخمدان دارای تیغه میانی بوده و پهنک برگ دارای کرک می تواند باشد یا نباشد. در صورتیکه در گونهA. hirtifolium Boiss. (hirtifolium)  برگ ها دارای کرک و پرز است. همچنین عوامل مختلفی در کشت بافت گیاهان مؤثر است. یکی از مهم ترین و اصلی ترین عوامل ساختار ژنتیکی است. با توجه به تفاوت های ساختاری دو گونه و پاسخ های متفاوت به شرایط کشت درون شیشه ای، روش تکثیر نیز متفاوت است.

وی با تأکید بر روش تحقیقی این پژوهش افزود: در اختراع ثبت شده از بذر برای تکثیر موسیر استفاده شده است و با توجه به اینکه این گیاه به ندرت بذر می دهد و بذر آن دارای خواب است، باید پس از یک دوره سرما در شرایط طبیعی و در پاییز کاشته شود تا خواب بذر شکسته شود. خواب بذر موسیر از سختی پوسته بذر آن بر اثر عدم نفوذ آب و گازها ناشی می شود. به علاوه پوسته ممکن است قابل نفوذ باشد؛ ولی مقاومت مکانیکی زیادی در برابر خروج ریشه از خود نشان می دهد و یا جوانه نزدن از وجود مواد بازدارنده در پوسته بذر ناشی می شود.

این پژوهشگر جوان بیان کرد: بنابراین بهره برداری از پیاز موسیر از طریق کاشت بذر مدت زمان زیادی را طلب می کند تا پیاز به اندازه مورد نظر برسد. همچنین این گیاه دگرگشن بوده و توسط زنبور عسل گرده افشانی آن صورت می گیرد، در نتیجه بذر تولید شده خصوصیات گیاه های دیگر را نیز از نظر ژنتیکی داراست و تفرق صفات شکل می گیرد. در حالی که در اختراع ما از ریز نمونه صفحه پایگاهی پیاز موسیر (قسمت اصلی پیاز) برای تکثیر سریع این گیاه استفاده شده و هیچ گونه تفرق صفاتی شکل نمی گیرد و گیاه تولید شده از نظر خصوصیات ژنتیکی یکسان است. وی در پایان تصریح کرد: در این اختراع تکثیر سریع موسیر از طریق صفحه پایگاهی پیاز، تعداد پیازچه تولید شده، باززایی پیازچه، ریشه زایی (تعداد ریشه و طول ریشه) و سازگاری آن در شرایط گلخانه و مزرعه بررسی شده است.