شیرین بیان گیاهی برای سلامت معده

استفاده از خواص شیرین بیان در طب سنتی، به 1200 سال قبل بر می‌‌گردد و از ریشه این گیاه در اروپا و آسیای شرقی از زمان‌ های گذشته مورد استفاده بوده است. گیاه شیرین بیان در ایران در بیشتر مناطق شمال و مرکز یافت می‌‌شود.

شیرین بیان چیست؟

در منابع طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان سوس نام‌ برده می‌‌شود و این گیاه را به عنوان گیاه گرم و تر معرفی کرده‌ اند و کاربردهای مختلفی برای آن ذکر شده است. شیرین‌ بیان (Glycyrrhiza glabra)، که به فارسی مَهْک گفته می‌‌شود، گیاهی خودرو از تیره ‌ی سبزی ‌آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیاست. در اکثر نقاط ایران خصوصاً در شهرستان خاتم مروست و نواحی شرقی، شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید به فراوانی می‌‌روید. شیرین بیان از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه ‌ی یک برگچه ‌ی انتهایی تشکیل شده است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌ اند. گل‌ هایش مایل به آبی و میوه ‌اش شامل ۵ تا ۶ دانه‌ ی مایل به قهوه ‌ای است. ریشه و ساقه ‌ی زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد. ریشه ‌ها و ریزوم ‌های این گیاه دارای پوستی قهوه ‌ای رنگ یا سیاه و مغز زرد رنگ است.

شیرین‌ بیان گیاه بومی مناطق مدیترانه است و همچنین یکی از مهم ‌ترین گیاهان دارویی بومی ایران است که به میزان قابل توجهی سالیانه از آن صادر می‌‌شود. این گیاه دارای طبیعت گرم و خشک است و ساقه ‌ای به طول ۱ متر و برگ ‌های مرکب از تعدادی برگچه کدر و سبزرنگ و گل ‌هایی به‌ رنگ سفید و بنفش و زرد دارد. ماده اصلی این گیاه اسید گلیسیریزیک با شیرینی ۳۰ تا ۵۰ برابر ساکارز است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد فراوان دارد.

خواص شیرین بیان برای معده

از شناخته شده ترین خواص ریشه و ریزوم (ساقه زیرزمینی) شیرین بیان استفاده از آن در درمان زخم معده است. پزشکان طب سنتی به درمان زخم معده با شیرین بیان در زمان کوتاه سه تا چهار ماهه اعتقاد دارند. به طور کلی این گیاه به دلیل داشتن ماده موثره ‌ای به نام «اسید گلیسیرینیک» در درمان زخم ‌های گوارشی، به‌ویژه زخم معده، اثنی عشر و نیز التهاب معده (گاستریت) مؤثر است. مهم ‌ترین خاصیت شیرین بیان که جدیداً کشف شده است و در اروپا و آمریکا استفاده می‌‌شود، درمان سرطان معده با این گیاه ارزشمند است. شیرین بیان به عنوان گیاهی شناخته شده در دفع سموم، نرم‌کننده، مرهم، ضد بو، خلط آور، عرق آور، تب بر، ملین و مناسب برای ناراحتی ‌های قفسه سینه و محرک تولید استروژن در نظر گرفته می‌‌شود.

مکانیسم تأثیر شیرین بیان برای معده، به این صورت است که شیرین بیان به واسطه ترکیبات ذکر شده، سطح اسید معده را پایین می‌‌آورد، سوزش معده و سوء هاضمه را کم می‌‌کند و در نهایت به عنوان یک ضد یبوست ملایم عمل می‌‌کند و می‌‌توان از آن، برای رفع اسپاسم، التهاب و ناراحتی در لوله گوارش استفاده کرد. همچنین این گیاه با افزایش شیره صفرا و کاهش سطح کلسترول تأثیر مثبتی روی کبد هم دارد. به طور کلی بیماری ورم معده، التهاب پوشش داخلی معده است و تنها یک بیماری محسوب نمی‌‌شود، بلکه گروهی از بیماری‌ هاست و ممکن است موجب خوردگی مخاط معده و خونریزی شود. بنابراین عجیب نیست که عده‌ ای از اطباء سنتی اعتقاد دارند، زمانی که معده پاک و سالم باشد تمام اعضای بدن سالم هستند و این ویژگی مهم ترین خاصیت گیاه شیرین بیان است.

نحوه مصرفشیرین بیان برای معده

بخش مورد استفاده دارویی گیاه ریشه بیان ریشه و ریزوم آن است. عصاره گیاه شیرین بیان، با جوشاندن ریشه گیاه و تبخیر بخش عمده آب آن، به دست می‌ آید که ماده ‌ای به رنگ سیاه مایل به قهوه‌ ای است، این ماده به دو صورت جامد و شیره عرضه برای استفاده دارویی عرضه می‌‌گردد. از این عصاره، در پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی و بهداشتی استفاده می‌‌شود. از دیگر کاربردهای عصاره شیرین بیان، شیرین کردن فرآورده ‌های غذایی، صنعت شیرینی و شکلات است، چون ۵۰برابر شکر شیرینی دارد و علاوه بر این، خواص دارویی مفیدی هم دارد.

تهیه شربت شیرین بیان: برای ساخت شربت شیرین بیان باید ریشه بدون پوست این گیاه را پودر کرده و با آب مخلوط نمایید و آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود.

تهیه دم کرده شیرین بیان: برای درست کردن دم کرده شیرین بیان باید ۵۰ گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کنید و در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.

تهیه جوشانده شیرین بیان: برای درست کردن جوشانده شیرین بیان باید ۵۰ گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کرده و در ۱۰۰ گرم آب بریزید و آنقدر بجوشانید که دو سوم آن باقی بماند.

تهیه جوشانده شیرین بیان برای معده درد: به این منظور 10 گرم از ریشه تمیز شده شیرین بیان و به همان میزان ریشه انار شیرین را با یک لیوان آب سرد به مدت پانزده دقیقه آهسته جوشانده، صاف کرده و ناشتا به مدت 40 روز مصرف کنید.

تهیه جوشانده شیرین بیان برای رفع نفخ، ریفلاکس و ترشی معده: به این منظور ریشه شیرین بیان را کوبیده و به میزان دو قاشق سوپ‌ خوری به همراه یک قاشق نعناع پودر شده، یک قاشق بابونه، یک قاشق پونه و یک قاشق زیره سبز مخلوط کرده و بعد از هر وعده غذا، یک قاشق مربا خوری از این ترکیب را با یک لیوان آب جوش ده دقیقه دم کرده به جای چای بنوشید.

نحوه مصرف عرق شیرین بیان: به جای استفاده از گیاه شیرین بیان می‌‌توان از عرق این گیاه استفاده نمود، مقدار مصرف عرق شیرین بیان برای بزرگسالان، روزی سه بار یک فنجان و برای کودکان، روزی سه بار به میزان نصف فنجان است و بهتر است این عرق در وسط غذا میل شود.

مضرات شیرین بیان

لازم به ذکر است، استفاده زیاد از شیرین بیان برای طحال مضر است و اگر می‌‌خواهید از این گیاه برای برطرف کردن بیماری و برای مدت طولانی استفاده کنید بهتر است آن را با کتیرا مصرف کنید. همچنین استفاده از گیاه و فرآورده ‌های شیرین بیان برای زنان باردار، کودکان زیر ۷ سال، افراد با فشارخون بالا و اختلالات غده تیروئید ممنوع است.

مصرف بی‌ رویه شیرین بیان یا سایر فرآورده ‌های آن به سبب تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازه هورمون آلدوسترون مضر است. این حالت سبب عوارضی چون اختلال در فعالیت ‌های متابولیسمی و بالا رفتن فشارخون می‌ گردد. در صورت مصرف بیش از ۲۰ گرم در روز، بروز عوارض نامطلوب بعید نیست.

کاربردهای درمانی شیرین بیان

ورم معده، زخم معده و بیماری ‌های التهابی روده: اثرات درمانی شیرین بیان در تمام قسمت‌ های دستگاه گوارش دیده می‌‌شود لذا می‌‌توان از آن در تمام موارد التهاب یا زخم دیواره روده یا معده استفاده کرد. استفاده از چای شیرین بیان در شب ‌ها می‌‌تواند به کاهش ریفلاکس معدی کمک کند.

آرتریت التهابی: قدرت ضدالتهابی شیرین بیان می‌‌تواند در از بین بردن حالت‌ هایی نظیر خشکی، داغی و درد عضلات و مفاصل مؤثر باشد. شیرین بیان با روشی که زیاد با عملکرد سایر استروئیدها متفاوت نیست، به تعدیل التهاب مزمن و شرایطی مانند آرتریت روماتوئید و پلی میالژیا کمک می‌ کند.

زخم ‌های دهانی، گلودرد، برونشیت و سرفه: چای شیرین بیان به تنهایی یا در ترکیب با سایر گیاهان می‌ تواند یک داروی غرغره یا دهان ‌شویه مؤثر با طعم مناسب زخم‌ های زبان، دهان، گلو و حنجره باشد. نوشیدن این چای نیز می‌‌تواند به درمان التهابات و تحریک راه‌ های تنفسی مثل عفونت برونش‌ ها کمک کرده و برای درمان سرفه و از بین بردن خلط سینه مؤثر باشد. این‌چنین به نظر می‌ رسد که این گیاه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ‌ها نیز مؤثر باشد.

عفونت‌ های ویروسی :اگرچه شیرین بیان به این منظور شناخته نمی‌ شود، اما در ترکیب با سایر گیاهان می‌‌تواند منجر به تقویت سیستم ایمنی بدن و مقابله با عفونت‌ های ویروسی و سایر عفونت ‌ها شود. از جمله دیگر بیماری‌ هایی که شیرین بیان برای آن‌ ها توصیه شده است می‌‌توان به سندروم خستگی مزمن، مونو نوکلئوز، بیماری لایم، زونا و التهاب لوزه‌ ها اشاره کرد.

تقویت کننده غده آدرنال: شیرین بیان می‌‌تواند در شرایطی که غدد آدرنال به استرس‌ های طولانی مدت مبتلا شده ‌اند کارساز باشد. این گیاه یک مقوی مؤثر برای غدد آدرنال بوده و به بهبودی بیماری و خستگی مزمن کمک می‌‌کند. شیرین بیان یک داروی استروژنی است که می‌‌تواند به خصوص در درمان خستگی‌ های مزمن دوران یائسگی به کار رود.

عصاره شیرین بیان

با جوشاندن ریشه گیاه شیرین بیان و تبخیر بخش عمده آب آن، ماده ‌ای سیاه‌ رنگ (مایل به قهوه‌ ای) به دست می‌‌آید که همان عصاره است. این ماده به دو صورت جامد و شیره عرضه می‌‌گردد. عصاره شیرین بیان در پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی و بهداشتی مصارف متعددی دارد. کاربرد اصلی این ماده، (در کشورهای غربی) شیرین کردن فرآورده‌ های غذایی است، چون ۵۰ برابر قند (ساکاروز)شیرینی دارد و علاوه بر این، خواص دارویی هم دارد. برای ساخت شربت شیرین بیان باید ریشه بدون پوست این گیاه را آسیاب کرده و با آب مخلوط کرده و آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود. نمی‌‌توان تکه ‌های شیرین بیان را مانند آبنبات در دهان گذاشت و مکید، استفاده زیاد از شیرین بیان برای طحال مضر است و اگر می‌ خواهید از شیرین بیان برای برطرف کردن بیماری و برای مدت طولانی استفاده کنید بهتر است آن را با کتیرا بخورید. شیرین بیان به عنوان گیاهی شناخته شده در دفع سموم، نرم‌ کننده، مرهم، ضد بو، خلط آور، عرق آور، تب بر، ملین و مناسب برای ناراحتی ‌های قفسه سینه و محرک تولید استروژن در نظر گرفته می‌‌شود. این گیاه برخلاف نامش ماده مؤثر تلخی دارد و می‌ توان جوشانده آن را با مقداری شیرین کننده مانند نبات یک ‌بار در روز استفاده کرد.